Cây sài đất là loại cây quen thuộc với những bạn ở nông thôn, trên những cánh đồng, những bờ kênh hay trong sân vườn nhà. Cây sài đất mọc rất nhiều. là loài cây khi chúng ta sờ vào hơi nhám, có màu hoa vàng rất xinh, nhưng vì cây có mùi khó chịu nên cây thường không được sử dụng nhiều. Nhưng sự thật là trong đông y cây sài đất có rất nhiều công dụng chữa bệnh vô cùng hiệu quả
1. Những điều cần biết về cây sài đất
1.1. Nguồn gốc của cây sài đất
Sài đất còn gọi là húng trám, ngổ núi, cúc nháp, cúa giáp, hoa úc.
Chúng có tên là húng trám vì khi vò cây có mùi trám và được một số nơi dùng ăn sống như rau húng. Người ta còn gọi là ngổ núi vì cây giống rau ngổ lại mọc hoang trong núi. tên cúc nháp hay cúc giáp vì hoa giống hoa cúc và thâ nham nháp
Sài đất ưa sống ở vùng ẩm mát. Ở nước ta, loại cây này mọc hoang khắp nơi. Chúng ta có thẻ tìm thấy sài đất ven đường, ở bờ ruộng hay ven các đồi đất ẩm.
Ngoài Việt Nam thì một số quốc gia khác như Ấn Độ, Malaysia cũng trồng hoặc thu hái cây sài đất về làm thuốc
Cây sài đất hay còn gọi là ngổ núi, ngoài Việt nam thì Maylaysia và Ấn Độ cũng có rất nhiều
1.2. Đặc điểm của cây sài đất
Sài đất là cây thân thảo, mọc bò trên mặt đất, thân có màu xanh và có lá dính sát và với thân và mọc đối nhau. Lá cây sài đất có răng cưa nhỏ, mặt bên trên có lông
Hoa của loài dược liệu này có thể có màu vàng tươi hoặc màu trắng, mọc thành từng chùm. Đây là loại cây mọc hoang, mọc tới đây rễ tới đó và bám trên mặt đất
1.3. Bộ phận dùng, thu hái, chế biến và bảo quản
– Bộ phận dùng
Toàn bộ cây sài đât, bao gồm cả rễ, lá và phần thân
– Thu hái và sơ chế
Sài đất có thể thu hoạch quanh năm nhưng chủ yếu là vào khoảng tháng 4 đến tháng 5 hàng năm, vì lúc này cây đang ra hoa và có dược tính tốt nhất. Cây được cắt sát gốc và đem về dùng tươi hoặc phơi khô dùng dần
Đối với những cây bị cắt, người ta tiếp tục tưới nước và bón phân để cây đâm chồi mới. Sau khoảng nửa háng lại tiếp tục thu hoạch được
– Cách bảo quản
Nếu dùng sài đất dưới dạng tươi, sau khi thu hái về bạn nên dùng ngay. Đối với sài đất khô, cách bảo quản tốt nhất là cho vào bịch nilong hoặc hộp có nắp đậy kín miệng. Để thuốc nơi khô, thoáng nhằm tránh bị nấm mốc
1.4. Thành phần hóa học trong cây sài đất
Cây sài đất trong Đông y là loại thảo dược có vị mát, tính ngọt và hơi chua. Trong cây chứa nhiều thành phần rất tốt cho sức khỏe như: caroten, sapomin… Qua các công trình nghiên cứu của các nhà khoa học tìm thấy nhiều tinh dầu, cgaats béo và muối vô cơ có trong cây thuốc. Đặc biệt, cây còn có chứa một số hợp chất saponin triterpen hoạt động tương tự như chất saponin có trong nhân sâm.
2. Tác dụng của cây sài đất
2.1. Cây sài đất có tác dụng gì
Trong y học cổ truyền cây sài đất được xem là vị thuốc có tác dụng hỗ trợ điều trị các bệnh lý khác nhau rất an toàn và hiệu quả. Dược liệu có vị ngọt, hơi chua, thanh mát và chứa nhiều dược tính có lợi để chữa bệnh
Dân gian thường dùng lá sài đất để tắm cho trẻ trị rôm sảy, mụn nhọt, sắc nước uống giúp hạ sốt, điều trị sốt xuất huyết rất an toàn và hiệu quả, giúp giảm đau nhức
Nhờ có tính kháng viêm tốt, vị thuốc này còn được sử dụng để điều trị nhiễm trùng, viêm tuyến vú, viêm bàng quang hay viêm chân răng. Đặc biệt là chữa viêm gan và vàng da
2.2. Cây sài đất chữa bệnh gì? cách dùng cây
*) Cây sài đất chữa bệnh gì
Cây sài đất là một loại thảo dược tốt có thể hỗ trợ ddieuf trị nhiều loại bệnh, nhưng có thể tối ưu hóa được hiệu quả thì chúng ta nên tìm hiểu kỹ càng cách dùng sao cho đúng thuốc, đúng bệnh. Tốt nhất nên tham khảo kinh nghiệm sử dụng từ người đi rước qua các bài thuốc dân gian như:
– Thanh nhiệt, tiêu độc:
Dùng 1 nắm sài đất, rửa sạch, ăn sống giống như ăn rau sống. Chúng ta cũng có thể kết hợp ăn cùng với thịt, cá trong những bữa ăn có thể cung cấp thêm dưỡng chất cho cơ thể, giúp thanh nhiệt, giải độc gan hiệu quả
– Trị rôm sảy ở trẻ sơ sinh
Có thể dùng cây sài đất để tắm cho trẻ sơ sinh, đây là một trong những bài thuốc dân gian giúp điều trị rôm sảy cho trẻ rất hiệu quả. Chỉ cần lấy một năm sài đất rửa sạch, vò nát rồi nấu với nước pha cho trẻ tắm. Sau khi tắm xong, lưu ý nên tắm lại bằng nước sạch rồi lau khô cơ thể cho bé. Kết hợp thêm với cỏ mần trầu để chữa rôm sảy hiệu quả hơn
– Chữa mẩm ngứa ngoài da do eczema, dị ứng các loại
Dùng khoảng 50g sài đất khô, sắc chung với 800ml nước, đun sôi bằng lửa nhỏ, nấu đến khi ấm còn khoảng 300ml nước thì tắt bếp, gạt lấy nước uống. Mỗi ngày chia 2 lần, kiên trì sử dụng đến khi đạt hiệu quả
Hoặc lấy lá sài đất và lá đơn đỏ rửa sạch, giã nát đắp lên vùng dị ứng sẽ thấy hiệu quả
– chữa mụn nhọt ngoài da
Chuẩn bị 30g sài đất, 12g thổ phục linh, 10g kế đầu ngựa, 12 g bồ công anh và 10g kim ngân hoa. Tất cả đem rửa sạch, để ráo nước
Cho nguyên liệu vào ấm sắc, đun vơi lượng nước vừa phải, đợ sôi thì tắt bếp, lấy uống trong ngày. Vừa tắm vừa uống để mụn nhọt mau hết
– Trị viên bàng quang
Chuẩn bị: 20g cây bồ công anh, 16g cam thảo đất, 20g mã đê, 35g cây sài đất
Rửa sạch, cho vào aamssawcs chung với 1 litws nước, đun sôi bằng lửa cho đến khi còn 1/3 là được. Lọc lấy nước uống, mỗi ngày dùng 2 lần sau các bữa ăn trưa và ăn tối
– Chữa cảm cúm
Chuẩn bị 30g kim ngân hoa, thêm 10g kinh giới, 10g tía tô, 10g cây sài đất, 10g cây cam thảo đất, 3g lá sinh khương, 2g mạn kinh
Nấu với 4 chén nước, đun bằng lửa nhỏ đến khi cạn còn khoảng 2 chén là được. có thể chia làm 2 lần để uống hết ngày, dùng liên tục 2 – 3 ngày sẽ khỏi bệnh
Kết hợp xông cây sài đất với tía tô, kinh giới, cây cúc tần (đại bi) để giải cảm
– Điều trị sốt xuất huyết
Lấy khoảng 30g sài đất, 20g kim ngân hoa, 20g củ sắn dây, 20g lá sao đen, 16g hoa chè, 16g cam thảo đất
Sắc với 1 lít nước, còn khoảng 2 bát thì ngưng, lọc lấy nước uống mỗi ngày. nên uống sau khi ăn sẽ đạt hiệu quả tốt hơn
– Chữa nhiễm trùng phần mền ngoài da, mụn đầu đinh, viêm khớp, chốc đầu, đau mắt
Lấy 30g sài đất tươi, 30g lá đơn đỏ đem rửa sạch, giã nát rồi đắp lên các vùng da, phầm mềm hoặc cơ bị viêm khu trú, viêm quầng, áp xe đầu đinh, viêm ở răng, vú, mụn nhọt, chốc đầu, đau mắt, viêm các khớp xương
Không nên dùng bài thuốc trong trường hợp vết thương bị viêm và chuyển sang mưng mủ và đã áp xe
– Chữa sưng viêm tuyến vú
Dùng 50g sài đất, 20g kim ngân hoa, 20g bồ công anh, 20g thông thảo, 16g cam thảo. Đem tất cả sắc lấy nước uống. Chia 3 lần uống hết trong ngày, kiên trì sử dụng đến khi triệu chứng thuyên giảm
– Điều trị bệnh nhiễm trùng bàng quang
Lấy 20g bồ công anh, 20g mã đề, 30g sài đất và 16g cam thảo đất. Đun nước uống như bình thường. Kiên trì sử dụng đều đặn đến khi bệnh được cải thiện
– Chữa viêm chân răng
Sài đất khô, huyền sâm, bán liên biên, mỗi vị 20g. Sắc nước bằng lửa vừa đến khi sôi, lọc lấy nước uống hàng ngày. Kiên trì sử dụng một thời gian sẽ thấy các triệu chứng được thuyên giảm rõ rệt
– Trị ho ra máu, ho gà, cao huyết áp
Bài huốc này có thể phát huy hiệu quả tùy thuộc vào cơ địa, thể trạng và tình trạng của người bệnh . Dùng khoẳng 15g đến 30g cây sài đất đã được phơi khô. Sắc chung với nước, lọc ra lấy nước uống mỗi ngày
– Bài thuốc trị vàng da, viêm gan
Dùng 10g sài đất khô, 10g nhân trần và 5g kim ngân hoa. Rửa sạch các vị thuốc để ráo nước rồi mang đi nấu. Lọc lấy nước uongs, mỗi ngày dùng khoảng 4 đến 5 lần hoặc hơn
Sắc bao nhiêu uống bấy nhiêu, tránh để qua đêm
2.3. Những điều lưu ý khi sử dụng cây sài đất
– Mức độ an toàn của cây sài đất: hiện không có kết quả nghiên cứu y khoa nào nói đến tính an toàn khi dùng cho phụ nữ đang mang thai. Vì vậy, chị em cần tham khảo ý kiến bác sỹ trước khi sử dụng
– Mức độ tương tác có thể xảy ra: Nếu cơ địa bị dị ứng với các thành phần của dược liệu, nên tạm ngừng và đến bệnh viện kiểm tra ngay
– Sử dụng với liều lượng vừa đủ, hợp lý và không nên lạm dụng
– Không nên dùng thuốc để qua đem, vì như vậy tác dụng của thuốc cũng đã bị giảm
– Cần chú ý trong việc bảo quản thuốc, tráng để bị mốc và hư hại
– Nếu muốn đắp sài đất nhưng sợ da nhạy cảm, ta có thể thử đắp lên tay trước khi đắp lên mặt. Nếu trong khoẳng 24 giờ không thấy có các triệu chứng xuất hiện thì ta có thể dùn được
– Nên mua dược liệu ở nơi uy tín để đảm bảo được độ an toàn về chất lượng
– Bệnh nhân cần tham khảo ý kiến của bác sỹ khi sử dụng câ sài đất tại nhà
3. Cây sài đất có mấy loại
Dựa vào các đặc điểm khác nhau, người ta chia sài đất ra làm 2 loại chính. Đó chính là cây sài đất hoa vàng và cay sài đất hoa trắng.
3.1. Cây sài đất hoa trắng
Cây sài đất hoa trắng có hoa màu trắng, nhụy có màu vàng
Lá có rang và thường có hình mũi tên.
Quả của loại này thường được bao phủ bởi những sợi lông cứng, trông rất giống hoa bồ công anh
3.2. Cây sài đất hoa vàng
Cây sài đát hoa vàng là loại phổ biến được nhìn hấy nhiều ven đường, dọc đồi… ở khắp mọi nơi, là loại được dùng làm thuốc, có hoa màu vàng
4. Những câu hỏi về cây sài đất
4.1.Cách phân biệt cây sài đất với những loại cây khác
Việc nhiều loại cây có hình dáng và kích thước bên ngoài tương đối giống nhau khiến nhiều người dễ bị nhầm lẫn. Để phân biệt một cách chính xác cây sài đất với một số cây có hình dáng tương tự chúng ta cần để ý những vấn đề sau:
– Cây sài đất giả: Giống cây có cành gần như hình vuông, nhẵn và phủ một lớp lông mỏng ở trên. Lá của loại cây này có hình bầu dục, phía ngoài rìa lá có các răng cưa. Hoa của loài cây này có màu xanh nhạt
-Cây lỗ địa cúc: loại cây này huộc họ cúc, giống cây này cũng có thân nhẵn và một lông bên ngoài, lá cây thì có vẻ ngắn hơn. Hoa cúc có màu vàng nhạt
4.2. Cây sài đất mọc ở đâu
Cây sài đất chủ yếu mọc ở các tỉnh phía bắc nước ta, Giống cây này đặc biệt ưa thích và phát triển mạnh mẽ ở những nơi có khí hậu mát mẻ và ẩm ướt
Những năm gần đây, nhận thấy những igias trị to lớn về dược tính cũng như giá trị kinh tế của loại cây này, có rất nhiều địa phương đã tiến hành trồng và hái lượm cây sài đất để phục vụ cho nhu cầu chữa bệnh
5. Cách trồng và chế bến cây sài đất
*) Cách trồng cây sài đất
Loài cây này dễ sống và dễ chăm sóc. bạn chỉ cần cắt một đoạn thân cây sau đó đem chôn đoạn thân cây này xuống đất. Nên nhớ bạn chỉ chôn 2 phần thân cây xuống đất là được. nếu đoạn tân nào có rễ thì càng tốt vì chúng sẽ phát triển nhanh hơn
Bạn có thể thu hoạch cây sau khoảng 30 ngày, khi cây đang mọc hoa. Khi thu hoạch thì thu hoạch phần phân và để lại phần rễ và phần thân gần rễ để cây có thể mọc tiếp.
Bạn có thể thu hoạch cây có chất lượng tốt nhất vào khoảng tháng 4,5 vì lúc đó là thờikỳ cây đang ra hoa
*) Cách chế biến cây sài đất
Người ta thường dùng lá, thân hoa của cây sài đất để làm thuốc. Bạn có thể sử dụng cả phần sài đất khô và tươi, tuy nhiên sử dụng sài đất tươi sẽ mag lại hiệu quả cao hơn.
Nếu bạn sử dụng sài đất khô thì sau khi đêm phơi khô, phơi đến khi bẻ cành cảm thấy khô giòn là có thể dùng được
